De werkgelegenheid wordt structureel bedreigd. Alle partijen moeten bijdragen aan een oplossing, schrijft Fons Janssen.
COLUMN FONS JANSSEN – de Volkskrant – 04/08/14
Fons Janssen was hoofd arbeidsmarktpolitiek op het ministerie van Sociale Zaken.
Op dit moment zijn er ongeveer 675.000 werklozen, bijna 9 procent van de beroepsbevolking. De kans dat dit aantal nog groter wordt, is reëel. Vooral door de technologische ontwikelingen zal de arbeidproductiviteit blijven toenemen (ongeveer 1,5 procent per jaar). De productie moet dus jaarlijks meer dan 1,5 procent groeien om de werkgelegenheid op peil te houden. We zijn voorlopig al blij als de produktie meer dan 1 procent groeit. De toename van de werkgelegendheid zal voorlopig dus zeer traag gaan, terwijl het aanbod van zoekenden op de arbeidsmarkt gestaag doorgaat. Een afname van de omvangrijke werkloosheid laat dus op zich wachten.
Er worden te weinig initiatieven door overheid en sociale partners ontplooid om dit probleem aan te pakken. Inspiratie kan geput worden uit de maatregelen in de jaren tachtig, toen de werkloosheid in de richting van 1 miljoen dreigde te gaan. De sociale partners sloten in 1982 het bekende Akkoord van Wassenaar. Ook nu is er weer zo’n akkoord nodig, met een centrale plaats voor herverdeling van werk in combinatie met loonmatiging.
Werkweek van 32 uur
De meeste gepensioneerden hebben de laatste vijf jaren al hun prijscompensatie moeten inleveren. En in sommige gevallen is in april vorig jaar het pensioen zelfs gekort tot 7 procent, en dit jaar in april met nog eens 4 procent. Ook de werkenden zouden een beetje loon kunnen inleveren, bijvoorbeeld door het niet toepassen van de prijscompensatie. Als ’tegenprestatie’ zou bij hen in een periode van 2 of 3 jaar de officiële werkweek verkort kunnen worden naar 32 uur. Een dergelijke verkorting van de werkweek kan gepaard gaan met een gedeeltelijke herbezetting van bijvoorbeeld 75 procent; met name door (goedkopere) jongere werkzoekenden. Op die manier neemt de productiviteit van bedrijven toe en is verkorting van de werkweek dus ook voor werkgevers aantrekkelijk.
Deze aanpak kan primair plaatsvinden binnen de (semi-)overheid. De al lopende meerjaren bevriezing van de salarissen in deze branche vormt een goede aanleiding om er de werkweek te verkorten naar 32 uur.
Nieuw Akkoord van Wassenaar
En goed voorbeeld kan doen volgen. Voor de bedrijfssector kan zoals gezegd gedacht worden aan een nieuw Akkoord van Wassenaar; destijds heeft dit geleid tot een aanzienlijke afname van de werkloosheid. Voordat er tot afspraken gekomen gaat worden kan aan het Centraal Planbureau (CPB) gevraagd worden de effecten van een werkweekverkorting te berekenen, vooral op de werkgelegenheid en het financieringstekort van de overheid. Deze effecten kunnen berekend worden voor de korte termijn (komende 5 jaren) en op langere termijn (na 10 jaar).
Initiatief
Met die berekeningen in de hand kunnen de sociale partners en de minister van SZW een nog beter akkoord in elkaar timmeren dan vorig jaar is gedaan. En vervolgens kan het parlement een werkelijk serieuze discussie voeren over de aanpak van de werkloosheid.
Vraag is nu: wie neemt het initiatief om het CPB te vragen een dergelijke berekening uit te voeren? Ik heb de minister van SZW, diverse politieke partijen en vakbonden verleden jaar gevraagd hierin initiatief te nemen. Geen van allen heeft dat gedaan. Terwijl dergelijke berekeningen door het CPB tot een verrassend inzicht kunnen leiden!